Agar siz Kambodja poytaxtiga punkada tashrif buyurishni rejalashtirsangiz, unda Tolo Stag muzeyi - bu siz qarash sizni qiziqtiradigan joy. Har bir navbatda taksi haydovchilari ushbu turni taklif qilishadi, shuning uchun u erga borish qiyin bo'lmaydi, muzey shaharning markaziy qismida joylashgan.
Men faqat asab tizimi qonli qiynoq va qiynoqlar tasviriga chidamli bo'lganlar tashrif buyurishni maslahat beraman.
Tuol Blag - bu 1975 yildan 1979 yilgacha Qizil Xmerning hukmronligi davrida qiynoq kameralari bilan qamoqqa olingan sobiq maktab binosi.
Bu erdan 20 mingdan ortiq kishi qiynoqqa solingan va mahbuslarning ozgina qismi o'limdan qochishga muvaffaq bo'lgan.
Odamlar bu qamoqqa olishdi "josuslik", ammo Nasaamiyda, Pavlus qozonning so'zlariga ko'ra, uning rejimining xavfini ifodalashi mumkin edi.
Bu talabalar, o'qituvchilar, akademiklar, shifokorlar, partiya rahbarlari, Buddist rohiblari va boshqalar. Ta'lim bor bo'lganlarning barchasi xavfni o'qib, yozishlari mumkin edi. Rejim bu odamlarni shafqatsizlarcha yo'q qilib, 1979 yilda yiqilib tushganidan keyin mamlakatda to'liq halokat qoldirgan.
Qamoqxonaga kelganida, hamma yechinib, shaxsiy narsalar tanlab olindi va ularning tarjimai holini majbur qildi. Erta yoshlikdan boshlab barcha faktlar ro'yxatga olinishi kerak edi. Bu qamoqxona ishchilari tomonidan son-sanoqsiz so'roqlar uchun zaminni berdi.
Mahbuslar suratga olingan va ularga ketma-ketlik raqamini berishgan, siz qamoqxona devorlarida qurbonlarning ko'p sonli qurbonlarini ko'rishingiz mumkin.
Mahbuslar izolyatsiya qilingan tor hujayralarga joylashtirildi, ular tsement polida uxlab qolishdi. Ularga bir-birlari bilan gaplashish taqiqlangan. Ular kuniga ikki marotaba suyuq guruch pyuresi bilan boqishadi, faqat soqchilarni tasdiqlash bilan quritiladi. U erda gigiena yo'q edi, bu turli teri va yuqumli kasalliklarning tarqalishiga olib keldi. Sotib olingan o'ldirildi.
Qamoqxonada barcha mahbuslar o'zlarini o'ldirishi mumkin bo'lgan narsalar mavjudligi uchun barcha mahbuslarni tekshirish bilan boshlangan. O'z joniga qasd qilish urinishlari kam uchrmaydi, ba'zi mahbuslar azob-uqubatlarini o'zlari bilan yakunlashga muvaffaq bo'lishdi.
Barcha mahbuslar ulardan soxta e'tirof etish orqali qiynoqqa solingan.
Muzeyda qiynoqlar uchun barcha vositalar saqlanib qolgan. Odamlar temir zanjirlari bilan yotishgan, ularni metall tayoqchalar bilan to'kib tashladilar, yonib ketdilar, barmoqlarini va qo'llarini kesib tashladilar.
Qiynoq vahshiylik ko'p soat va shafqatsiz edi, shunda mahbus uning aybini tanlamasa. Shundan so'ng, aybdorlikni tan olish maktab hovlisida otilgan yoki osilgan.
Qamoqxonada general qabrlarga bo'yalgan, joylar etishmayotgan joylar, ular kuyib, qabrlarga tashlandilar.
Taxminan 80 ga yaqin xorijiy fuqarolar ham S-21ga tushib ketishdi, ulardan birortasini omon qolishlari mumkin emas edi.
Muzeyga tashrif ushbu mamlakat aholisi boshidan kechirgan dahshatni tushunishini yanada oshiradi. Nega Kambodiya tizzalari bilan turish va rivojlana boshlash uchun nega shunchalik qiyin bo'ladi. Xafagarchilikning iloji borki odamlarning yuzlarida juda sezilarli darajada sezilmaydi, bu qo'rquv ham genetik jihatdan yosh avlodga o'tdi.
Tolbaning tashrifini menga yanada ko'proq o'rgatdi, endi odamlarni hukm qilmaslikka harakat qilaman, balki ularni o'z tarixini o'rganish va tajribali xalq tadbirlariga samimiy qiziqish bilan tushunishga harakat qilaman.