Полацк можна назваць сапраўдным музеем пад адкрытым небам, таму што колькасць славутасцяў, якія можна наведаць у гэтым невялікім горадзе, сапраўды незвычайнае.
Сапраўдным сімвалам Полацка з'яўляецца Сафійскі сабор, ўзвышаецца на стромкім беразе Заходняй Дзвіны. Сам сабор быў пабудаваны яшчэ ў сярэдзіне 11 стагоддзя ў візантыйскім стылі на загад полацкага князя Усяслава Брачыславіча, з'яўляючыся, такім чынам, самым старажытным каменным храмам на тэрыторыі Беларусі. Праўда, лёс яго вельмі трагічная, і пра тое, як ён выглядаў першапачаткова можна судзіць толькі па макету, прадстаўленаму ў музейнай экспазіцыі ўнутры. Справа ў тым што падчас аблогі горада войскамі Пятра I ў 1710 годзе, храм быў узарваны і пазней аднаўляўся (а па сутнасці адбудоўваўся зноўку) ужо ў папулярным у той час стылі барока, пра што сведчаць скіраваныя ўверх вежы і разьбяныя ўпрыгажэнні франтона. Тым не менш, да нашых дзён захавалася і старадаўняя мур падмурка старажытнага храма 11 стагоддзя, якую можна ўбачыць у падвальным памяшканні сабора падчас экскурсіі (цяпер у ім знаходзіцца Музей гісторыі архітэктуры Сафійскага сабора), і рэшткі старадаўніх фрэсак. Акрамя таго, у памяшканні сабора-музея можна ўбачыць калекцыю старадаўніх рэдкіх манет, знойдзеных пры раскопках і сведчыць аб актыўных гандлёвых сувязях горада, а таксама атрымаць асалоду ад гучання прыгожага органа. У 1983 году асноўная частка сабора была добраўпарадкавана пад своеасаблівы канцэртная зала. Таму прыехаўшы ў Полацак і наведаўшы Сафійскі сабор, акрамя знаёмства з яго архітэктурай і гісторыяй, можна атрымаць асалоду ад незабыўным канцэртам арганнай музыкі, якая гучыць тут штодня па раскладзе.
Выйшаўшы з Сафійскага сабора, можна ўбачыць вялізны камень ружаватага колеру з высечаным на ім выявай крыжа. Гэта так званы Барысаў камень - унікальны помнік старажытнасці, знойдзены недалёка ад Полацка на беразе Дзвіны і перавезены сюды ў 1981 годзе. Да гэтага часу дакладна не вядома прызначэнне падобных валуноў, хоць самой распаўсюджанай лічыцца версія аб тым, што імі адзначалі маршруты гандлёвых шляхоў. Ёсць яшчэ і версія пра тое, што гэтыя вялiзныя камянi першапачаткова ўсталёўваліся на паганскіх капішчах, а пасля хрысціянізацыі насельніцтва беларускіх зямель атрымалі іншы сэнс. Бо на іх захаваліся высечаныя надпісы са зваротам да Усявышняга: "Вспоможи Госпадзе раба свайго, Барыса сына Гинвилового ...". Як бы там ні было, гэта адзін з найстарэйшых помнікаў на тэрыторыі Русі, які ўяўляе вялікую цікавасць. Датыкаючыся да яго няроўнай паверхні, адчуваеш нейкі ледзь улоўны адчуванне прыліва сіл і яднання з продкамі, вось гэтак жа шукалі абароны і заступніцтва ў гэтых гігантаў.
Спусціўшыся ад Сафійскага сабора на вуліцу Леніна, якая ідзе ўздоўж берага Заходняй Дзвіны, можна зірнуць на некалькі размешчаных тут значных помнікаў архітэктуры. Бо менавіта на ёй знаходзіцца лютэранская кірха пабудаваная з чырвонай цэглы на мяжы 19 - 20 стагоддзяў (дарэчы, у будынку кірхі ў нашы дні размяшчаецца краязнаўчы музей). Тут жа можна зайсці ў Богаяўленскі сабор 18 стагоддзя. Калі ж час дазваляе, то варта абавязкова зазірнуць і ў найцікавы музей кнігадрукавання , Уваход які прама насупраць уваходу ў храм.
Працягваючы сваё знаёмства з горадам, трэба абавязкова праехаць да плошчы Свабоды , На якой узвышаецца помнік, усталяваны ў 1850 годзе ў гонар герояў вайны 1812 года. За помнікам узвышаецца цікавы дом, празваны гараджанамі "домам з вушамі" дзякуючы незвычайнаму рашэнню яго фасада.
Зайшоўшы ў панадворак, размешчаны за "домам з вушамі", можна натрапіць на яшчэ адну значную славутасць горада - будынка, якія належалі заснаванаму ў 16 стагоддзі ў Полацку езуіцкага калегіума , Пераўтварыць у 1812 годзе ў езуіцкую акадэмію і належаць ў нашы дні Полацкаму дзяржаўнаму універсітэту.
Ад гэтай жа плошчы пачынаецца праспект Ф.Скарыны і якая ідзе ўздоўж яго прыгожая алея, гуляючы па якой, можна ўбачыць самыя значныя і цікавыя помнікі Полацка. гэта і помнік літары "Ў" - той самай, якая адрознівае беларускі алфавіт ад рускай і якой няма больш ні ў адным іншым мове. Гэта і памятная скульптурная кампазіцыя "Полацк - геаграфічны цэнтр Еўропы" , Усталяваная ў горадзе пасля таго, як навукоўцы вылічылі, што ён знаходзіцца сапраўды ў раёне Полацка. Помнік уяўляе сабой зямное паўшар'е, па якім плыве карабель - сімвал горада. З чатырох бакоў можна ўбачыць значкі напрамкі бакоў святла (як у компасе) .У прынцыпе, яго можна назваць самай папулярнай сучаснай славутасцю горада, так як менавіта каля яго так любяць фатаграфавацца якія прыязджаюць турысты.
Непадалёк знаходзяцца і помнікі, прысвечаныя выбітным выхадцам Полацка - беларускаму першадрукару Францыску Скарыну і вялікаму асветніку Сімяону Полацкаму. Да найбольш жа цікавым скульптурам горада можна аднесці помнік крывічам - славянскага племені, заснаваў Полацк.
Ну і вядома ўявіць сабе Полацк без яго сэрца - Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра , Заснаванага святой Ефрасінняй Полацкай на пачатку 12 стагоддзя. Менавіта на яго зямлі святая полацкая князёўна, а потым ігумення перапісвала кнігі, навучала дзяцей грамаце і несла людзям святло. Менавіта тут, у невялікай цэркаўцы - Спаса-Праабражэнскім храме, які захаваўся з 1161 года, доўгі час захоўвалася святыня беларускага народа - крыж Ефрасінні Полацкай, зроблены па яе замове майстрам Лазарам Богшам і бясследна зніклым з Магілёва ў дні акупацыі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Акрамя Спаса-Праабражэнскага храма, які адкрываюць для наведвання па вялікіх святах або па абумоўленых для арганізаваных груп (у ім можна паглядзець старадаўнія фрэскі, размалёўкі сцен), можна зайсці ў галоўны велічны Крыжаўзвіжанскі сабор, пабудаваны ў канцы 19 стагоддзя ў неовизантийском стылі і захоўвае мошчы Ефрасінні Полацкай. Хочацца сказаць, што гэта месца сапраўды асаблівую, прасякнутае духам мінулага і верай сучаснасці. Сюды пастаянна прыязджаюць людзі, каб прыкласціся да святых мошчаў, прайсціся па асвячонай зямлі і пабыць сам-насам з сабой.
Казаць пра славутасці Полацка можна доўга. Гэта сапраўды вельмі цікавы горад, які захаваў у сабе зачараванне старажытнасці, ўтульнасць і асаблівую атмасферу. Пабываўшы тут, Вы абавязкова захочаце вярнуцца, каб яшчэ раз убачыць усё на свае вочы. Так, па меншай меры, адбылося са мной.