Рускі музей, размешчаны ў Санкт-Пецярбургу, лічыцца несумненна самым першым зборам рускага мастацтва і мастацкай спадчыны. Гісторыя яго ўзнікнення звязана з царом Аляксандрам III, які прыняў рашэнне аб яго адкрыцці пасля таго як набыў чарговае палатно ў сваю шырокую калекцыю. У нашы дні ў гэтым музеі можна ўбачыць самыя значныя творы не толькі мастацкай жывапісу, але і скульптуры, а таксама прадметы народнага і дэкаратыўна-прыкладнай творчасці.
Тут прадстаўлена вельмі шмат выдатных твораў рускіх мастакоў і выбраць з іх самыя знакамітыя, мабыць вельмі складаная задача. Але ёсць ўсё ж такі такія карціны, якія ўсё мастацтвазнаўцы лічаць сапраўднымі шэдэўрамі. У першую чаргу гэта карціна Карла Брулова «Апошні дзень Пампеі», прысвечаная вывяржэнню вулкана Везувій.
Мастак вдохновилсяна стварэнне гэтага палатна, калі наведаў гэты старажытны горад. Над гэтым маштабным палатном мастак працаваў без малога шэсць гадоў. Спачатку карціна была выстаўленая ў Мілане і ў Парыжы і толькі потым дасягнула Санкт-Пецярбурга і была паднесена князем Анатолем Дзямідавым - заказчыкам гэтай працы цару Мікалаю I. У Рускі музей палатно трапіла ў канцы дзевятнаццатага стагоддзя.
Сваю знакамітую карціну «Віцязь на ростанях» мастак Віктар Васняцоў напісаў на аснове старадаўняй рускай быліны «Ілля Мурамец і разбойнікі». Характэрна, што ў якасці заказчыка дадзенай працы выступіў вядомы мецэнат Сава Мамантаў. Мастак у працэсе сваёй працы стварыў каля дзесяці версій дадзенага палатна. І некаторыя з іх як ні дзіўна захаваліся. Напрыклад адна з версій знаходзіцца ў Музеі выяўленчых мастацтваў горада Екацярынбурга, а другая - у Дзяржаўным музеі мастацтваў Грузіі.
У 1850 годзе Іван Айвазоўскі, які пражываў на беразе мора і пастаянна мець зносіны з маракамі, напісаў свой самы вядомы шэдэўр - карціну «Дзевяты вал». Яго заўсёды цікавілі апавяданні бывалых маракоў аб перажытых імі наймацнейшых штармах. Асабліва тая акалічнасць, што адна з хваляў падчас шторму заўсёды адрозніваецца ад іншых сваім вялікім памерам і сваёй большай моцай. Вось менавіта яе і завуць «дзевятым валам». Дарэчы, і сам мастак аднойчы трапіў у наймацнейшы шторм - ў 1844 годзе судна, на якім ён знаходзіўся, затанула і яго нейкі час нават лічылі загінулым. Так што можна з поўным даверам ставіцца да таго, што ён адлюстраваў у сваёй карціне.
Карціна Ільі Рэпіна «Бурлакі на Волзе» адносіцца да ранняга перыяду яго творчасці. Ён скончыў яе калі яшчэ не дасягнуў нават трыццацігадовага ўзросту. Ён шмат назіраў за працай Асначоў і абураўся шчыра тым, што людзей замест быдла прымушаюць запрагацца ў шлейкі і цягнуць за сабой вялізнае судна. Так ён напісаў пасля ў сваёй аўтабіяграфіі.
Архіп Куінджы яшчэ пры жыцці лічыўся непераўзыдзеным майстрам жывапісу. У ліку яго прац маецца маса выдатных, але ўсё ж самай выдатнай яго карцінай ўсе лічаць «Месяцовую ноч на Дняпры». Гэты пейзаж істотна адрозніваецца ад іншых работ майстра сваім незвычайным святлом. Самыя першыя наведвальнікі, якія ўбачылі тады гэты шэдэўр, доўга спрачаліся - адны сцвярджалі, што ён напісаў палатно чароўнымі фарбамі, прывезенымі з Японіі, а іншыя былі ўпэўненыя што ён і зусім згаварыўся з нячыстай сілай.
Яшчэ адзін шэдэўр вялікага рускага мастака Ільі Рэпіна знаходзіцца ў залах Рускага музея Санкт-Пецярбурга. Гэта карціна «Запарожцы», якая прысвечана падзеям руска-турэцкай вайны. Асманскі султан у тую пару патрабаваў ад запарожскіх казакоў, каб тыя пакорліва падпарадкоўваліся яму як уладыку свеце. Ну а запарожцы з уласцівым ім гумарам паслалі яму ў адказ ліст, поўнае кпінаў. Характэрна, што ўсіх дзеючых асоб гэтай карціны мастак маляваў з натуршчыкаў. Адным з іх, дарэчы, быў Фёдар Стравінскі (саліст Марыінскага тэатра) - у будучыні бацька вядомага рускага кампазітара Ігара Стравінскага.
Знакамітая карціна Васіля Сурыкава «Пераход Суворава праз Альпы» была ім напісана да стагоддзя вялікага Швейцарскага паходу рускіх войскаў пад кіраўніцтвам генерал-фельдмаршала. Ну а для Рускага музея гэтае палатно было набыта расійскім імператарам Мікалаем II. Гэтая карціна была цалкам раскрытыкаваная вядомым баталістаў Васіля Верашчагіна, які выкрыў Сурыкава ў непраўдападобнасці многіх дробязяў. Мастак даволі-такі спакойна паставіўся да крытыкі і толькі сказаў, што галоўнай яго мэтай пры напісанні карціны было падкрэсліць гераічны подзвіг рускіх салдат.