Калі мы з мужам падарожнічалі па гарадах Паволжа, то зразумела ніяк не маглі прапусціць такое незвычайнае мястэчка каля Астрахані як Сарай Бату - так званую сталіц Залатой Арды. Вядома ж, у наш час гэта па сутнасці ўсяго толькі макет горада, які застаўся ад дэкарацый, створаных падчас здымак фільма «Орда».
У прынцыпе іх адмыслова пакінулі тут, каб людзі маглі разумець якім у рэальнасці быў згублены цяпер аблічча гэтага старажытнага горада. На сённяшні дзень гэта месца стала адным з найбольш наведвальных у Астраханскай вобласці. Вось і мы таксама - узялі ў арэнду машыну ў Астрахані і адправіліся паглядзець што ж на самай справе ўяўляе сабой Сарай Бату.
Славутасць знаходзіцца практычна ў цэнтральнай частцы Астраханскай вобласці - у васьмідзесяці кіламетрах ад цэнтра на беразе ракі Ахтуба. З горада мы выехалі на трасу Астрахань-Валгаград і далей рухаліся на поўнач. Прыкладна праз дзевяць кіламетраў пасля таго як мы праехалі Селитренное, мы ўбачылі ўказальнік які паведамляе што трэба павярнуць налева, каб праехаць да Сарай Бату. Потым трэба было яшчэ трохі праехаць, але ў прынцыпе ўжо здалёку можна было шмат чаго разгледзець.
Наведваць славутасць можна штодня без выхадных з красавіка па кастрычнік месяц, адзіным выключэннем з'яўляецца чэрвень месяц таму што тут у гэты час занадта шмат машкары і нічога толкам не паглядзіш. За ўваходны індывідуальны білет трэба заплаціць 150 рублёў, а калі з экскурсіяй то 750, дзяцей дашкольнага ўзросту прапускаюць бясплатна. На тэрыторыі працуе кафэ «У хана», у якім ўсіх наведвальнікаў частуюць сярэднеазіяцкай кухняй. Мы зайшлі перакусіць і засталіся задаволеныя, сярэдні чэк тут выходзіць 250 рублёў з чалавека. Таксама асобна трэба заплаціць сто рублёў за ўваход у камеру катаванняў. Ну і што нам яшчэ вельмі спадабалася, дык гэта Лучна-арбалетныя цір, у якім мы з мужам патрэніраваліся ў стральбе з лука.
Калі мы з ім сюды ехалі, то ў прынцыпе асноўнай нашай мэтай было наведванне раскопак у Селетренном. Мы ўжо прачыталі шмат інфармацыі пра тое, што раскопкі пачаты былі яшчэ ў 1965 годзе і тады былі выяўленыя старажытныя будынкі з унутраным убраннем, прадметы побыту, зброя, шкляныя і металічныя вырабы, а таксама старадаўнія манеты, адчаканеныя яшчэ ў перыяд росквіту Залатой Арды. Таксама ў інтэрнэце было напісана што раскопкі ў агульным-то працягваюцца і па сённяшні дзень.
Таму мы спецыяльна заехалі ў Селитренное каб паглядзець дзе ж адбываюцца гэтыя раскопкі. Але мясцовы жыхар нас засмуціў весткай пра тое, што яны замарожаныя і нават паступіла ўказанне аб тым каб бульдозерам зраўняць усё гэта месца. Аказваецца, што там пачалі знаходзіць такія прадметы якія ніяк не ўпісваюцца ў навуковыя працы па гісторыі. І для таго, каб не раздзьмуўся велічэзны скандал вырашылі проста спыніць раскопкі. Усё ж такі шкада, што ён нас так ўтойваюць сапраўдную гісторыю нашай краіны.
Старажытны горад Сарай Бату быў заснаваны ў 1250 годзе унукам Чынгісхана Бат Ханам, якога на Русі называлі Батыем. Уласна па яго імя і быў названы горад, які стаў сталіцай Залатой Арды. Горад меў працягласць ад дзесяці да пятнаццаці кіламетраў і агульная яго плошча складала прыкладна дваццаць квадратных кіламетраў, прычым прыкладна палову займала цэнтральная частка. Усё астатняе прастору было забудавана сядзібамі і маёнткамі.
У перыяд калі горад перажываў свой росквіт ён быў найвелізарным - з насельніцтвам прыкладна ў 75 тысяч чалавек, прычым яно было зусім неаднародным. Тут пражывалі розныя этнічныя групы - манголы, рускія, кыпчакі, аланы, чаркесы, булгары і гэтак далей. Зразумела кожная такая група жыла ў асобным ад іншых квартале і там была развіта свая інфраструктура як цяпер кажуць - кірмашы, школы, могілак, цэрквы і да таго падобнае. Але акрамя іх існавалі таксама і кварталы, якія аб'ядноўваюць рамеснікаў - ганчароў, шкловыдзімальнікаў, кавалёў, ювеліраў і іншых.
У прынцыпе ў Сарай Бату быў аблічча тыпова ўсходняга горада, ну хіба што вуліцы ў ім былі шырэй. Грамадскія будынкі і дома багатых людзей будаваліся з абпаленай цэглы, а дома бедных людзей з больш танных і даступных матэрыялаў - дрэва і сырцовай цэглы. Складана цяпер уявіць, але ў тыя даўнія часы Сарай Бату ўжо меў уласную сістэму водазабеспячэння і каналізацыю, а ў некаторых з дамоў было нават цэнтральнае ацяпленне. Ну а беднякі ў асноўным сяліліся ў простых юртах на ўскраіне горада. Самым жа велічным і самым прыгожым у горадзе зразумела быў палац хана, які быў па-майстэрску упрыгожаны золатам.